De ontwikkeling van het beroep van uitvaartverzorger

De keuzes en mogelijkheden rond een uitvaart zijn breed en divers. Naast nieuwe diensten en producten zijn ook de keuzes binnen diensten en producten toegenomen. Dat geldt ook voor de dienstverlening rondom de uitvaart.


1. 1 Van bode tot uitvaartleider

Nabuurschap; Provisie; Uitvaartverenigingen; Kistenmaker; Steenhouwer; Uitvaartverzekeraars, Onafhankelijke uitvaartondernemer;
Vroeger werd het verzorgen van een uitvaart gedaan door ‘de buren’ als onderdeel van het nabuurschap. Hieruit zijn de latere uitvaartverenigingen ontstaan, zoals dat weerspiegeld wordt in namen als ‘Helpt Elkander’en ‘Draagt Elkanders Lasten’. De bode van de vereniging kwam langs om de premie te innen en was ook vaak degene die later de uitvaart leidde. De bode werd deels betaald door de uitvaartvereniging en verkreeg daarnaast ook een deel van zijn inkomen uit provisie van de kistenmaker, steenhouwer, bloemist en/of andere leveranciers.
Vanuit de uitvaartverenigingen ontstaan de uitvaartorganisaties, zoals de AVVL (opgegaan in het huidige Yarden), Dela en PC Hooft, die op soortgelijke wijze als de vroegere uitvaartverenigingen werken. Zij verzekeren en regelen de uitvaart. De bode werd uitvaartleider in vaste dienst. De uitvaart -een begrafenis of crematie- verliep veelal via vaste lijnen en steeds vaker kwam het voor dat de familie verschillende personen langs zag komen gedurende de periode tussen overlijden en uitvaart.


1.2 Van nabuur tot professional

Begrafenisondernemer; Uitvaartleider; Uitvaartondernemer; Uitvaartbegeleiding; Uitvaartzorg;
Eind vorige eeuw ontstonden er naast de uitvaartorganisaties en de vaak aan uitvaartvereniging/-verzekeraar verbonden uitvaartondernemers, kleine onafhankelijke uitvaartverzorgers. Zij gaven invulling aan de toenemende behoefte aan een meer persoonlijke uitvaartbegeleiding. Deze ontwikkeling had mede te maken met de gevolgen van de ziekte Aids. De grote groep veelal jongere slachtoffers en hun nabestaanden hadden een duidelijke behoefte aan een meer eigentijds en persoonlijk afscheid. Zo kwamen de wensen van overledene en nabestaanden centraal te staan en raakten zij ook veel meer betrokken bij de invulling van de uitvaart. Niet meer het verzorgen van de standaard uitvaart, maar het begeleiden en het aandragen van mogelijkheden passend bij de overledene en wensen van de nabestaanden. Deze persoonlijke uitvaart ‘vereiste’ min of meer dat dezelfde persoon de nabestaanden gedurende de gehele periode bijstond in plaats van wisselende uitvaartleiders, afhankelijk van beschikbaarheid.
Met de komst van de kleine zelfstandige uitvaartondernemer veranderde niet alleen de werkwijze, ook de kosten worden transparanter. In plaats van voornamelijk betaald te worden uit provisies, brengen zij een uurtarief voor hun diensten in rekening, al dan niet verbonden aan een minimum van 20 uur.
Tegenwoordig is er dan ook een brede keuze aan uitvaartondernemers, wel of niet verbonden aan een verzekeraar. Een vast contactpersoon is tegenwoordig ‘standaard’ geworden, ook bij de grote ondernemingen: degene die de uitvaart aanneemt is doorgaans beschikbaar gedurende de hele periode.
Door de ‘nieuwe uitvaartverzorger’ worden meerdere namen gebruikt. Zo vindt de een in ‘uitvaartverzorger’ en ‘uitvaartleider’ teveel nadruk liggen op het uit handen nemen van de uitvaart. De ondersteunende functie komt beter tot z’n recht in bijvoorbeeld ‘uitvaartbegeleiding’ of ‘uitvaartzorg’.
Hoewel de beroepsnaam de beroepsopvatting kan weerspiegelen, blijft deze persoonlijk. Het is dan ook goed om vooraf te onderzoeken of de werkwijze aansluit bij uw wensen en behoeften. Dat kan door  een afspraak te maken bij een uitvaartonderneming in de omgeving, het bezoeken van open dagen, maar ook door navraag te doen naar ervaringen in de eigen familie en kennissenkring.

 
1. 3 Nieuwe uitvaartprofessionals

Ontkerkelijking; Ritueel; Uitvaartspreker;
Met de ontkerkelijking ging men op zoek naar een nieuwe manier om vorm te geven aan de afscheidsplechtigheid. Daar waar eerder de pastoor of dominee de uitvaartdienst in de kerk vorm gaf, komt nu de afscheids- en ritueelbegeleiders in beeld. Hun aanbod bestaat er vooral uit de afscheidsdienst vorm en inhoud te geven passend bij de overledene en nabestaanden.
Het onderscheid tussen een uitvaartverzorger/ -begeleider en een afscheids-/ritueelbegeleider is dat de eerste de familie begeleidt en ondersteunt in het uitvoeren van de praktische zaken, die geregeld moeten worden tussen het overlijden en de uitvaart. Zoals het maken van een draaiboek, het aangeven van de keuzemogelijkheden, het doen van aangifte, data en tijden vastleggen, afspraken maken met uitvaartcentrum, begraafplaats en crematorium.
De afscheids-/ritueelbegeleider houdt zich veelal uitsluitend bezig met de dag van de uitvaart zelf. Dat kan zijn door het samen schrijven van een afscheidstekst en indien gewenst deze ook uit te spreken. Het aandragen van mogelijkheden om een bepaald ritueel uit te voeren tijdens de afscheidsplechtigheid, kortom het vormgeven van de afscheidsplechtigheid en aan de manier waarop de overledene wordt herdacht.
Tot slot kan men gebruikmaken van een funerair of uitvaartspreker: degene die tijdens de afscheidsplechtigheid het afscheidswoord voert namens de familie. Deze persoon kan naast het uitspreken van de afscheidstekst, ook helpen bij het samenstellen van de tekst.


Overzicht van dienstverleners Afscheidsbegeleiding
Overzicht van dienstverleners Ritueelbegeleiding
Overzicht van dienstverleners Uitvaartbegeleiding
Overzicht van dienstverleners Uitvaartspreker
Overzicht van dienstverleners Uitvaartverenigingen
Overzicht van dienstverleners Uitvaartverzorging


Terug naar inhoudsopgave: Keuze en mogelijkheden rondom overlijden en uitvaart
Terug naar inhoudsopgave: Uitvaartencyclopedie